Aizawl khawpui chawmtu Tui Supply System – K. Sangkhuma S.D.O(Rtd)

[Source: MCPA Annual Magazine 2002]

Aizawl khawpui tana water supply system hmasa ber, sap ho siam kum 1900 atanga van tla ruah tui dawng tura 1200 lakhs gallons dawng tuikh uah chu tun thlenga PHED-in chei tha a an hman Tuikh uahtlang a mi khi a ni. Tin, kum 1951-53 inkar khan Laipuitlangah ruah tui dawng turin tuikh uah lian pah nih 600 lakhs gallons leh 1200 lakhs gallons dawng a ni leh a. (Imperial gallon = 4.546 litres)

Heng tuikhuah atang hian Sawrkar hnathawk leh mi pawimawh zualte tui pek an ni. Tin, I’flizoram buai hma deuh khan Aizawl hmar lamah hian mi thenkhat ten Company lui kan tih mai chu an siam a, chuta tang chuan Tlawng Eui Sairang atangin tui sem tur motor lianin an chawi a. A Io rei deuh hnu phei chuan mipui pawhin tin 2 diat diatin an dawng ve tan ta nghe nghe.

PHE Deptt. hi a Io din tanna chu July 16, 1963 ah khan a ni a. Assamah pawh khan PHED hi kum 1956 a bul tan chauh a ni. Chutih laia Mizo Dist. PHE chu tun a Karimganj Sub Division hnuaiah a awm a, 1961-ah Aizawl khawpui tan water supply ruah man turin survey tan a ni. Chite lui leh Tlawng lui an survey hnuah Tlawng lui chu Aizawl chawm nan pump turin estimate siam a Io ni ta a ni.

Assam Sawrkar chuan Aizawlah Division :t, Sub Division 2 awm turin a sanction ta a, (Vide Letter No. TAW/PW/26/60 Dt.2/11/ t963) Aizawl Div. thar chu Er. P.ArunachaIam (RIP) chuan july 15, 1963 khan a rawn hawng ta a ni. Sub Division 2 a thawk tur pawh rawn tirh nghal a ni a, pakhat zawk chu Er.Mahdhab Das, Aizawl Water Supply bik atan leh Er. Kherrot Baruah chu Rural Water Supply atan a tih a ni bawk. An vai hian Zarkawtah mi in office atan luahin an awm nghal a ni.

Kum 1961 Census khan Aizawlah mihring 17,057 lai an Io tling ta a. Mipui Io pung zel tur hisapin Tlawng leh Reiek kai atangin tui pump chhuah an Io tan ta a. Hma lak char char a ni a, Tlawng pan na kawng pawh Truck Road atan a survey a ni. Mahse, engkim a kal tluan that hie laiin kan ram buaina in min rawn nan tak avangin hna kal lai zawng zawng chu tih sukuk a to ni ta. Boruak a to that leh deuh hnu pawh in beisei angin hna a kal ta to a ni.

Kum 1970 kum tirah chuan heti hi a ni a, Aizawl Water Spply Scheme kum 2 chhunga ti puitling turin Assam PHED Minister Pu Magjar-a chuan Er. Clement Lalrema, SDO, PHE Shillong chu Aizawlah a rawn tir ta a, ama ho chuan he hna hi chak takin kan thawk thei ta a ni.Estimate siam tha in tih danglam a ni bawk. Tin, 6 inches dia. G.I main line phum pawh chak taka kal pui a ni. Heta thawktu chu P.P.Ooh n, tuna Khatla Veng a mi hi a ni. Tin, kum 1971 chhiarpuiah chuan Aizawl mihring 31,740 lai an Io tling ta a. Hemi kum thalah tui namen lovin a harsa a ni. Truck a tuisem lah mipui tan eng tham mah a ni si Io, Aizawl mihring kan buai hie a ni. Aizawl mipui tarn zawk chu kan khawsa tawk tawk a ni ber.

Mipui an changkang sawtin an Io ling ve tial tial a, tui harsat thuah a changtu PHED mawhchhiatna chang an hreta tawlh tawlh a, lusun khawhar lenpuina hmuna pa ho ti ti pawn PHED tui pump chhuah theih loh thu chu an hre bet khawp mai. Pa fiamth u duh deu h phei chuan, “America lah Thla-ah an inkap kai tawh, keini PHE ve hi chuan Tlawng tui pawh Aizawlah an la pump chhuak ve thei Io a nih hi,” te an Io ti bawk a. He Departmenta thawk, an sira Io thu ve reng tan chuan a chiang tawk hle in beng pawh a tlai duh at at hle thin.

Ch utichuan, Mizoram UT dinhmun a hlan kai hlim 1972 April thla laihawl velah chuan ie Aizawl Water Supply hmasa ber chu a Io hlawhtling ta a. PHE hnathawktute pawh an rim thin hie, hna tul a nasat em avangin hnathawkin an tlaivar fo a ni. Tui Io thlen chin zelah a kal zel theih lohna siamin pump chhuah hna chu nitin mai hi thawhtanni leh thawh lehni hi a ni reng mai. Chawlh ni reng a awm Io. Ch umi hlawhtlin atang chuan a theih ang angin mipuite tui pek a to ni ta zel a, hemi bakah Aizawl hmar lama company lui pawh compensation pe in Laipuitlang Tuikhuahah pump chhawna hmun 4-ah siamin lak a ni ta bawk a.

Kum 1981 Census khan Aizawl mihring 78,267 lai an Io tling ta a, tui lam namen lovin a Io harsa a, motor-a tui sem lah chu a hautakin mi zawng zawng a pek theih si loh a, Aizawl tuikhurin min chawm zo bawk si to, tuk tin zing dar 2 vet atang hian veng tinah tui chawi kal tur tin inkhak ri chatlak lovin a awm a ni. A nei deuhvin motor-a tui chawi an lei a, a rethei deuh chuan chaw chhumna leh in tur tak ngial pawh kan nei zo Io a ni ber e. Hei hian he thu Io ziak hi a ti fiahin min hriat chhuah tir zawk nghe nghe a, kum 1942 thai laia Sawrkar Circular-ah chuan, “Lushai Hills-ah tumah kal loh tur, tui in tur a awm Io,” tih hi a chuang tel.